در نیمه نخست مرداد دست‌کم ۳۲ آتش‌سوزی در جنگل‌ها، مراتع و زمین‌های کشاورزی ۱۱ استان ایران رخ داده است. این آتش‌سوزی‌ها در ۱۵ و ۱۶ مرداد اوج گرفت؛ در این دو روز بیش از ۱۵ آتش‌سوزی در جنگل‌های چهارمحال و بختیاری، گلستان، آذربایجان شرقی، فارس، سمنان، گیلان و کردستان گزارش شد.
بررسی‌های ایران‌اینترنشنال نشان می‌دهد حدود ۴۰ درصد از آتش‌سوزی‌های گزارش‌شده در رسانه‌های ایران طی دو روز ۱۵ و ۱۶ مرداد رخ داده است.
به گفته مقامات سازمان محیط زیست و اداره منابع طبیعی، علت اصلی این آتش‌سوزی‌ها گرمای بی‌سابقه هواست که احتمال بروز آتش‌سوزی در عرصه‌های منابع طبیعی و جنگل‌ها را افزایش داده و خشکی مراتع و جنگل‌ها سرعت گسترش آتش را سرعت بخشیده است.
۱۶ مرداد؛ پنج استان درگیر آتش‌سوزی‌های طبیعی
شانزدهم مرداد آتش‌سوزی‌هایی در منطقه حفاظت‌شده هلن در استان چهارمحال و بختیاری، جنگل‌های کُردکوی در استان گلستان، جنگل‌های جلفا در استان آذربایجان شرقی، مراتع ارتفاعات کوه دراک شیراز و جنگل ابر شاهرود گزارش شد.
استانداری چهارمحال و بختیاری شامگاه ۱۶ مرداد اعلام کرد که در پی ۲۴ ساعت آتش‌سوزی در منطقه حفاظت‌شده هلن، بیش از ۱۰۰ هکتار از جنگل‌های بلوط در آتش سوخته است. این جنگل‌ها به پاسداشت یک پرستار آمریکایی به نام هلن جفریز بختیار که همسر یک پزشک ایرانی بود و در این منطقه به مداوای مردم می‌پرداخت، هلن نام گرفته‌اند.
سه منطقه مختلف جنگل‌های کُردکوی استان گلستان هم ۱۵ مرداد گرفتار حریق و طبق اعلام اداره کل منابع طبیعی استان، ظرف ۲۴ ساعت مهار شد. مقامات «سهل‌انگاری انسانی و شرایط نامساعد جوی و وزش بادهای شدید» را عامل ایجاد و گسترش آتش در این جنگل‌ها اعلام کردند.
جنگل‌های قره‌داغ شهرستان جلفا هم در این روز با آتش‌سوزی درگیری بود و به گفته سخنگوی سازمان مدیریت بحران پس از چند ساعت مهار شد.
اداره منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان شرقی «گرمای هوا» را عامل ایجاد این حریق اعلام کرد و هشدار داد که احتمال وقوع اتفاق‌های مشابه در جنگل‌ها و مراتع این استان زیاد است.
جنگل ابر شاهرود هم در این روز آتش گرفت و به دست نیروهای هلال احمر، منابع طبیعی، محیط زیست و مردم محلی نجات یافت.
آتش‌سوزی‌های پی‌درپی در کوه دراک شیراز و شبهه وجود تاسیسات نظامی
یکی دیگر از نقاط درگیر آتش‌سوزی در ۱۵ و ۱۶ مرداد ارتفاعات دراک در نزدیکی شهر شیراز بود که پس از دو روز مهار شد.
نخستین آتش‌سوزی سال جاری در این منطقه بیستم اردیبهشت گزارش و علت آن از سوی رئیس سازمان آتش‌نشانی شیراز «گرمای هوا و خشک شدن پوشش گیاهی منطقه» اعلام شد.
دو روز بعد، یعنی ۲۲ اردیبهشت بخشهای صعبالعبوری از این کوهها دچار آتش‌سوزی شد. حریق بعدی دوم مرداد گزارش شد و اداره آتش‌نشانی شیراز اعلام کرد که علت حادثه در دست بررسی است. این آتش‌سوزی هم بعد از ۲۲ ساعت به دست بیش از ۶۵ آتشنشان مهار شد.
تکرار آتش‌سوزی‌ها در این منطقه گمانهزنیهایی در خصوص وجود تاسیسات مخفی نظامی در کوهستانهای اطراف شیراز را به همراه داشت.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری فارس ۱۵ مرداد خبر داد که ضلع جنوبی کوه دراک شیراز دچار آتش‌سوزی شده و نیروهای آتش‌نشانی در حال مهار آتش هستند.
یک روز بعد، هادی عیدیپور، رئیس سازمان آتش‌نشانی شیراز از مهار این آتش‌سوزی با مشارکت بیش از ۱۰۰ آتشنشان و نیروهای محلی خبر داد و در گفتوگو با خبرگزاری مهر تاکید کرد: «این آتش‌سوزی به هیچ مرکز نظامی نزدیک نبود. گسترش آتش به دلیل پوشش گیاهی منطقه و خشک بودن گیاهان بود که برای اطفای آن مجبور به استفاده از بالگرد شدیم.»
نتیجه بررسی‌های قبلی این سازمان درباره عامل اصلی آتش‌سوزی‌های پی‌درپی کوه دراک هنوز اعلام نشده است، با این وجود عیدیپور پس از کنترل آخرین حریق این منطقه تکرار کرد که در حال بررسی علت آتش‌سوزی هستند.
۲۰ هکتار از اراضی کشاورزی شهرستان خداآفرین در استان آذربایجان شرقی، ۱۵ هکتار از مراتع منطقه حفاظت‌شده عبدالرزاق در استان کردستان، بخشهایی از جنگل‌های ارمند و باغات شهرستان اردل در استان چهارمحال و بختیاری، ۲۳ هکتار از مراتع شهرستان بوئینمیاندشت در مرز استانهای اصفهان و لرستان و ۲۰ هکتار از مراتع سیاکمر در منطقه میقان از توابع شاهرود در جریان آتش‌سوزی‌های پراکنده ۱۵ مرداد خاکستر شد.
بیکفایتی در مدیریت منابع آبی و خشکی بیش از حد زمین
مقامهای جمهوری اسلامی ماههاست که هشدار میدهند افزایش دما در تابستان احتمال آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع را افزایش خواهد داد. اما تغییرات اقلیمی و افزایش گرمای هوا تنها مقصر موج آتش‌سوزی‌ها نیست.
خشکسالیهای طولانیمدت و کاهش رطوبت خاک پوشش گیاهی را به محیطی قابل اشتعال تبدیل میکند که تنها منتظر یک جرقه کوچک است. سالهاست که کارشناسان محیط زیست درباره پیامدهای غیرقابل جبران برداشت بیرویه آب از ذخایر آب زیرزمینی و خالی کردن زمین از رطوبت هشدار میدهند.
روزنامه اعتماد ۱۱ مرداد در گزارشی با عنوان «۷۰ هزار سال باید صبر کرد تا آبهای زیرزمینی برگردند» با استناد به سخنان محمد درویش، استاد دانشگاه و کارشناس محیط زیست، نوشت ایران در مرحلهای از بیابانزایی است که سفرههای آب زیرزمینیاش حتی با توقف برداشت نیز قابل احیا نیست.
سرپوش گذاشتن بر اشتباهات فاحش و ساختاری
علی عباسنژاد، فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری نیمه تیرماه اعلام کرد که میزان آتش‌سوزی در جنگل‌های کشور در خرداد ۱۴۰۴ نسبت به مدت زمان مشابه در سال گذشته ۳۰ درصد افزایش داشته و در ۹۵ موارد عامل انسانی مقصر شناخته شده است.
او دلیل تعداد کمتر آتش‌سوزی‌ها در دو ماه اول سال را «سرد بودن هوا و ورود کمتر مردم به عرصه‌های طبیعی» دانست و تعداد آتش‌سوزی‌های فروردین و اردیبهشت را ۹۰ مورد در جنگل‌ها و ۳۰۰ مورد در مراتع عنوان کرد.
این در حالی است که دمای هوا در فروردین در استان تهران بین ۱۲ تا ۱۷ درجه سانتیگراد و اردیبهشت بین ۱۱ تا ۲۴ درجه سانتیگراد ثبت شده است. متوسط دما در استان مازندران در دو ماه نخست سال بهترتیب ۱۵ و ۲۲ درجه، در استان گیلان ۱۵ و ۲۴ درجه و در استان چهارمحال و بختیاری ۱۴ و ۲۱ درجه سانتیگراد ثبت شده است.
آنچه در بیشتر ریشهیابیهای مسئولان غایب است، تمهیدات پیشگیرانه، پرهیز از خطاهای فاحش در مدیریت محیطزیست و برنامههای بلندمدت برای مهار پیامدهای ویرانگر تغییرات اقلیمی است. در مقابل، انگشت اتهام بهسوی مردم و عواملی نشانه میرود که بتوان با آویختن به آن سوءمدیریت را پنهان و راه هرگونه نقد موثر را مسدود کرد.
